Politie en justitie moeten in straf- en vreemdelingenzaken, voor zover mogelijk, gebruikmaken van beëdigde tolken en vertalers. Vanaf 1 maart 2015 moeten ook advocaten verplicht gebruik gaan maken van tolken en vertalers uit het Register beëdigde tolken en vertalers.
In 2009 is de Wet beëdigde tolken en vertalers (hierna: Wbtv) ingevoerd. Deze wet strekte tot het instellen van een Register voor beëdigde tolken en vertalers (hierna: Rbtv) en bevatte waarborgen voor de kwaliteit en integriteit van tolken en vertalers die worden ingezet in het Nederlandse rechtsbestel. In het Rbtv zijn tolken en vertalers ingeschreven die hebben aangetoond in voldoende mate te beschikken over de in de Wbtv opgenomen kwaliteits- en integriteitseisen.
In artikel 28 van de Wbtv is bepaald dat de politie, gerechten en andere (in de wet expliciet aangeduide) justitiële instanties in het kader van het strafrecht en het vreemdelingenrecht gebruik moeten maken van beëdigde tolken of vertalers.
Van deze zogenaamde afnameplicht kunnen advocaten en andere verplichte afnemers alleen afwijken in de volgende situaties:
Indien de afnemer van de tolk- of vertaaldienst afwijkt van de afnameplicht, moet de afnemer dit met redenen omkleed schriftelijk vastleggen.
De belangrijkste reden voor de uitbreiding van de afnameplicht is het belang dat onze samenleving hecht aan de inzet van goed gekwalificeerde en integere tolken en vertalers binnen de strafrecht- en vreemdelingenketen.
Ten tijde van de totstandkoming van de Wbtv was de aanwijzing van de nu in de wet opgenomen organisaties een eerste stap en is de mogelijkheid opengelaten om via een ministeriële regeling op termijn de afnameplicht uit te breiden met meer organisaties.
Met de 'regeling uitbreiding afnameplicht' is de afnameplicht onder andere uitgebreid naar advocaten, voor zover in het kader van de verlening van gesubsidieerde rechtsbijstand als bedoeld in de Wet op de rechtsbijstand.
Deze afnameplicht betekent dat TVcN (bemiddelaar tolkdiensten) en Concorde (bemiddelaar vertaaldiensten) nog meer dan in het verleden gehouden zijn een tolk of vertaler uit het register aan u als advocaat aan te bieden.
Voorgaande werkwijze betekent bovendien dat de bemiddelaar uw verzoeken om een voorkeurstolk sowieso niet meer kan honoreren, als er voor die taalcombinatie een beëdigde tolk in het register beschikbaar is. Bij de keuze voor de tolk mag TVcN, bij gelijke kwaliteit, ook altijd rekening houden met de reiskosten van een tolk.
Niet alle tolken en vertalers kunnen aan de in de wet opgenomen kwaliteitseisen voldoen, omdat er voor de taal waarin zij werken geen toets- en/of opleidingsmogelijkheden op HBO-niveau zijn. Voor die tolken en vertalers bestaat de mogelijkheid te worden opgenomen op de zogenaamde Uitwijklijst. Deze tolken en vertalers op de Uitwijklijst voldoen verder aan dezelfde kwaliteit– en integriteitsvoorwaarden als tolken en vertalers in het register.
Alhoewel de wettelijke afnameplicht niet ziet op de inzet van tolken en vertalers van de Uitwijklijst, heeft de Raad hierover aanvullende afspraken gemaakt met TVcN en Concorde. Met deze partijen is de Raad een contractuele afnameplicht overeengekomen van tolken en vertalers van de Uitwijklijst.
Het voorgaande betekent concreet dat de bemiddelaars op basis van de wettelijke afnameplicht altijd eerst op zoek moeten gaan naar een tolk of vertaler uit het register. Is die tolk of vertaler niet beschikbaar, dan kiest de bemiddelaar voor de inzet van een tolk of vertaler van de Uitwijklijst. Uiteindelijk kan de bemiddelaar uitwijken naar een overige tolk of vertaler, als ook de Uitwijklijst geen uitkomst biedt.
Indien u buiten TVcN om zelf een tolk inschakelt, moet u ook voldoen aan de afnameplicht. Dit is aan de orde als u op grond van artikel 26 van het Besluit vergoedingen rechtsbijstand zelf een tolk regelt in straf- en piketzaken. Tevens geldt die afnameplicht als TvcN geen tolk kan leveren en u met behulp van een niet leveringsverklaring zelf een tolk inschakelt. In beide gevallen zijn de bovengenoemde uitzonderingen op de afnameplicht aan de orde, maar dient u afwijkingen ook schriftelijk te documenteren.